Kwaliteit van de dialoog in de samenleving

Na de dag bij KING waren wij direct bang voor het ergste. Onze bron van onderzoek, de Doetank, was gestagneerd. Dus ons onderzoek zal ook vroegtijdig aan een einde komen. We hadden een serieus ‘dataprobleem’. Want waar konden wij een onderzoek op baseren, op een enkele eerste doetank die het begin vormde van een pril proces? Ook Maike gaf al aan“zich schuldig te voelen over het feit dat ze niets meer konden doen”. Wij moesten nu dus een oplossing zien te vinden om de tot dan toe verkregen data te kunnen gebruiken om een substantiële analyse te schrijven.

Er is gedacht om opnieuw te beginnen, ‘start from scratch’, maar de korte tijd die ons nog gegund was maakte dit onmogelijk. Daarom hebben wij, in overleg met onze werkgroepdocent Sander van Haperen, gekozen voor een enigszins creatieve oplossing. Met enerzijds de bestaande en reeds geschreven theorie over participatie en anderzijds het idee van KING om de kwaliteit van de dialoog in de samenleving zouden wij de basis laten staan, maar om een daadwerkelijke analyse te kunnen schrijven, is ervoor gekozen om te kijken naar het proces. Hoe is KING bij Slimmernetwerk terecht gekomen, wat waren hun bedoelingen en wat kunnen zij hierin betekenen?

Drie weken na het eerste gesprek met Maaike zijn wij naar Den Haag afgereisd om in het kantoor van KING met Maaike Popma en haar collega Hidde Boonstra een tweede gesprek te voeren. Hier hoopten we te horen wat de Doetank allemaal al bereikt had en wat de volgende stappen, volgens KING, moesten zijn. Zo zouden wij meer data kunnen vergaren om ons onderzoek op te baseren.In het ruim twee uur durende gesprek zijn we een hoop te weten gekomen over de achterliggende gedachtes van KING in de Doetank en kwam naar voren dat de oplossing waar door de doetank naar gezocht wordt door KING vooral gezien wordt als een middel, en niet als het doel op zich. Meerdere malen werd ons dan ook verteld dat KING vooral de dialoog wil aanwakkeren en niet zozeer op zoek is naar een concrete oplossing, of zoals Maaike het stelt: “je leert niks van een groen lichtje”. In de volgende uren hebben we nog lang gesproken over het beeld wat KING heeft over de ideale relatie tussen de burger en overheid en burgerparticipatie.

Hoewel het gesprek zelf erg nuttig was, en de daaropvolgende lunch overvloedig, heeft de uitkomst van het gesprek ons echter toch teleurgesteld. In het gesprek kwam namelijk naar voren dat de Doetank sinds de eerste bijeenkomst praktisch stil ligt en er geen verdere ontwikkelingen zijn geweest. Dit besef heeft ons ertoe gedwongen goed te kijken naar de richting van ons onderzoek, heeft het nog wel nut om de Doetank te volgen als deze gestagneerd is? Uiteindelijk hebben we op dit punt moeten beslissen om de case van de Doetank te laten gaan en ons meer te gaan richten op het proces van de Doetank tot nu toe. Hoewel Maaike in het gesprek meerdere malen aangaf dat deze stagnatie niet betekent dat de Doetank haar doel niet zal bereiken, en het misschien zelfs goed is even een pas op de plaats te maken, is het relevant te kijken waarom de doetank precies gestagneerd is.

Misschien wel de meest bepalende en ook de meest moeilijke fase van een onderzoek: de definitieve afbakening. Waar gaan wij ons op focussen? De brede opzet is er. Hoe gaan wij de feedback verwerken en zorgen voor een strak, helder en bruikbaar onderzoek? Voor deze vraag wilden wij graag in contact komen met iemand van KING, die ons meer duidelijkheid zou kunnen geven over de precieze functie van de organisatie, de doelen van KING en wat de organisatie wil bereiken met de doetank bij Slimmernetwerk. Bovendien waren wij geïnteresseerd wat wij voor KING konden betekenen, in welke zin wij ons ‘bestuurskundige skills’ konden inzetten voor een praktisch doel.

Maike Popma vertelde ons dat de doetank van KING over olifantenpaadjes, de relatie tussen overheid en burger en de kwaliteit in de dialoog, “een open zoektocht” is. Na de doetank wil Maike duidelijk hebben wat de “pijnpunten” zijn van het onderzoek, verder is zij “geïnteresseerd in het proces, hoe zorg je dat dit project ‘Kwaliteit van de dialoog in de samenleving’ een duurzame start doormaakt”. Woorden die verder meerdermaals naar voren komen zijn “de netwerksamenleving” die kansen biedt “om via nieuwe arrangementen samen te werken”.

Dit biedt KING de kans om via hun onderzoek te kijken naar de nieuwe relatie die ontstaat tussen burger en overheid. Na dit gesprek is voor ons duidelijker geworden dat KING een instituut is dat onderzoek doet voor de overheid, meer specifiek gemeenten. In dit geval zijn zij dus in de zeer prille startfase van een project overolifantenpaadjes, hoe burgers en overheid samen effectief tot beleidsoplossingen kunnen komen.

Een Doetank volgen was de opdracht. Doetanks, in plaats van denktanks, omdat er daadwerkelijk resultaat moet worden gevormd in de vorm van handelen en niet louter een resultaat in de vorm van een scala aan ideeën. Wij schreven ons in voor de Doetank van KING, het Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten, dat zich bezighoudt met het verbeteren van de kwaliteit van de dialoog in de samenleving. Als afkijkers was aan ons de schone taak om het proces van de specifieke Doetank te observeren. De Doetank startte met een wordcloud over de vraag hoe vitaal de samenleving is. Hoe gaat de overheid met de burger om en andersom? Als voorbeeld werd het beeld van een olifantenpaadje gegeven. Dit is een mooi idee van hoe burgers een eigen weg vinden in de samenleving en afwijkt van het beleid van de overheid. Woorden als Flexibiliteit en Vertrouwen, Wie-wil-wat en wie-krijgt-wat, passeerden de revue.

Na een brainstorm over de woorden en zinnen die we tegenkwamen op de post-it’s, gingen we dieper in op de taak van de overheid en de burger. Gerard Groen, Zelfstandig Organisatieondernemer, zag drie partijen in de samenleving: de Overheid, de Ambtenaren en de Burger. Vervolgens hebben de Doetanks hun proces en resultaten aan de andere Doetanks gepresenteerd en werd ons als afkijkers gevraagd om feedback te geven op de dag. Wat viel ons op? “Er wordt veel over de relatie met de overheid en burger gesproken, maar de burger zit hier niet aan tafel” was een opmerking van een van de afkijkers. Inderdaad een verbeterpuntje voor de volgende Doetank misschien. Hoe betrek je de burger er daadwerkelijk direct bij? “Deze bijeenkomst is vooral een voorbereiding of een brainstorm. We zitten nog in de beginfase”. Zo luidde het antwoord van de KING Doetank. Het Slimmernetwerk Café is een mooie gelegenheid om meerdere Doetanks bij elkaar te zetten om zo ook van elkaar te leren. We zijn benieuwd naar de verdere ontwikkeling van het proces.

Geschreven door Thomas Mentjox, Lotte Barink, Bette Berends, Yuki Kho.